محل بطن چهارم مغز

مغز دارای چهار بطن است. اما در تشریح مغز محل بطن چهارم مغز بین ساقه مغز و مخچه قرار دارد. در واقع اگر مخچه را از وسط برش دهیم کف بطن چهارم را بین دو نیمکره مخچه مشاهده می کنیم.بطن سوم به وسیله مجرای نازک سیلویوس به بطن چهارم متصل می شود.

محل بطن چهارم بین ساقه مغز و مخچه بر روی مولاژ، محل مجرای سیلویوس

سطح پشتی مغز گاو

محل بطن چهارم بین نیمکره های بریده شده مخچه

نوک اسکالپل کف بطن چهارم  را نشان می دهد. به محل قلم کتابت هم دقت کنید.

آنتروزوئید خزه و سرخس

تنها سلول های گیاهی تاژک دار، سلول های جنسی نر خزه ها و سرخس ها هستند. به این سلول ها آنتروزوئید می گویند. آنتروزوئید ها با استفاده از رطوبت سطحی روی گیاه که در مناطق مرطوب وجود دارد و به وسیله تاژک به سمت آرکگن شنا کرده و خود را به تخم زا یا گامت ماده می رسانند و عمل لقاح را انجام داده و تشکیل سلول تخم می دهند.

آنتروزوئید خزه دو تاژکی و از سرخس چند تاژکی هستند. هر دو به وسیله تقسیم میتوز در گامتوفیت تولید می شود.اندام تولید کننده آن ها بر روی گامتوفیت آنتریدی است. هر دو هاپلوئید هستند.

گامتوفیت سرخس یا پروتال سازنده آنتروزوئید

آنتروزوئید چند تاژکی سرخس

در راس گامتوفیت خزه آنتریدی تشکیل می شود و در درون آنتریدی آنتروزوئیدها ساخته می شوند. بخش های بیضی شکل آنتریدی هستند.

آنترزوئید دو تاژکی خزه

گیاهان تک لپه و دولپه

نهاندانگان گروه بزرگی از گیاهان هستند. این گروه به دو گروه کوچکتر تقیسم می شوند، تک لپه ها و دولپه ها.

لپه ها برگ های تغییر شکل یافته ای هستند که بخشی از رویان گیاه را تشکیل می دهند و وظیفه ذخیره و انتقال مواد غذایی به رویان بر عهده دارند.

گیاهان دو لپه (به انگلیسی: Dicotyledon) گیاهانی گلداری هستند که دانه شان ار ۲ لپه تشکیل شده است. در حدود ۱۹۹،۳۵۰ گیاه در این دسته وجود دارد. برخی از ویژگی‌ها در گیاهان ۲ لپه‌ای شامل این موارد هستند: گیاهک یا جنین دانه دو لپه دارد، ساقه هوائی آنها اغلب منشعب است، دستجات آوندی در ساقه و روی یک دایره قرار دارند، اغلب آنها دارای ریشه راست هستند،یعنی یک ریشه اصلی دارند که ریشه های فرعی از آن منشعب می شود. رگبرگ‌ها منشعب و غیرموازی وبه شکلهای گوناگون است، تعداد قطعات گل ۲ یا ۵ یا مضربی ازاین اعداد است مثل نخود، لوبیا و عدس

از اختصاصات کلی گیاهان تک لپه‌ها( monocotyledon) آن است که دارای لپه منفردی هستند.  گیاهان تک لپه‌ای عموماً علفی هستند ساقه هوایی آنها معمولاً بدون انشعاب و برگی است. برگهای تک لپه ای‌ها دمبرگ ندارند و غالباً به وسیله نیامی طویل ساقه را احاطه می‌کنند اشکال کلی برگها تقریباً دراز و کشیده بوده، دارای رگبرگهای موازی و مویرگهای بسیار ظریف ارتباط دهنده آنها هستند قطعات گل در تک لپه ها سه یا مضربی از سه است.دارای ریشه افشان هستند یعنی ریشه هایی که همگی از یک نقطه منشعب شده اند و تقریبا تمام آن ها یک اندازه اند.مثل گندم،برنج، ذرت، خرما

مقایسه دانه تک لپه و دو لپه و مشخص کردن جایگاه لپه

تصویر مقایسه ای از دو لپه ها راست و تک لپه ها چپ

نکات چرخه زندگی خزه

خزه ها گیاهانی بدون آوند، دانه ، گل و مخروط هستند. چون بدون آوند هستند انتقال مواد از طریق انتشار ساده صورت می گیرد و به همین علت کند است. چون انتقال مواد کند است خزه ها اندازه کوچکی دارند.خزه ها ساختمان های برگ و ساقه و ریشه را ندارند و به همین علت به اجزاء آن ها قسمت های برگ مانند، ساقه مانند و ریشه مانند می گویند.محل زندگی خزه ها مکان های مرطوب و سایه دار است.علت این است که این گیاهان برای تولید مثل نیاز به آب سطحی دارند.

در خزه ها گیاه اصلی گامتوفیت است. گامتوفیت گیاه n کروموزومی یا هاپلوئید است که گامت را تولید می کند(شماره4  شکل زیر).

نکته 1:در چهار گروه گیاهان یعنی خزه ها یا خزه گیان، نهانزادان آوندی (سرخس ها)، بازدانگان(مخروطیان) و نهاندانگان، تنها گروهی که گیاه اصلی گامتوفیت است خزه ها هستند.

در  قسمت راس یا نوک گامتوفیت نر اندامی به نام آنتریدی و در راس یا نوک گامتوفیت ماده آرکگن تشکیل می شود. درون آنتریدی، گامت های نر یا آنتروزوئید های دو تاژکی تولید می شوند. و در آرکگن گامت ماده  یا تخم زا تولید می شود.

نکته 2:تشکیل گامت ها در آنتریدی و   آرکگن به وسیله تقسیم میتوز صورت می گیرد.

نکته 3: پس همیشه تشکیل گامت به وسیله تقسیم میوز نیست و در جاندارانی که هاپلوئید هستند تقسیم میتوز گامت ها را به وجود می آورد.

بعد از رسیدن آنتریدی دهانه آن باز شده و آنتروزوئید های دو تاژکی بیرون می ریزند و در قطرات آب و رطوبت اطراف توده های خزه شنا کرده و خود را به آرکگن وسپس به تخم زا می رسند. داخل آرکگن عمل لقاح صورت می پذیرد و سلول تخم تشکیل می گردد. (شماره 5).

نکته4: آنتروزئید خزه ها وسرخس ها تنها سلول های گیاهی هستند که تاژک دارند.

سلول تخم با تقسیم های پی در پی میتوز اسپورفیت جوان را در داخل آرکگن می سازد.(شماره 1)

اسپوروفیت گیاه دیپلوئید یا 2n کروموزومی است که هاگ یا اسپور را می سازد.با ادامه رشد اسپورفیت بالغ از اسپوروفیت جوان به وجود می آید و شامل تار و هاگدان است.

نکته 5:اسپوروفیت خزه کاملا وابسته به گامتوفیت آن است و فتوسنتز انجام نمی دهد.

درون هاگدان اسپوروفیت بالغ تقسیم میوز انجام می شود و تعداد زیادی هاگ یا اسپور تولید می شود. (شکل شماره 2).در هاگدان باز شده و  هاگ ها بیرون می ریزند.هاگ ها با تقسیم های پی درپی میتوز گامتوفیت ها را به وجود می آورند.(شماره 3)

نکته 6: هاگ و گامت هر دو سلول های هاپلوئید یا n کروموزومی هستند. تفاوت هاگ و گامت این است که هاگ توانایی تقسیم دارد اما توانایی لقاح ندارد اما گامت توانایی لقاح دارد اما توانایی تقسیم ندارد.

 

سئوال1: هر یک از اجزاء زیر در خزه چند کروموزومی هستند؟(هاپلوئید یا دیپلوئید)

الف- تخم:                  ب- تخم زا:                  ج- آنتریدی:            

د- تار:                               و-آرکگن:                 ر- کپسول:           

 ز- گامتوفیت نر:               م- گامتوفیت ماده:

ص- اسپور:               ض- گامت نر یا آنتروزوئید:                 

ن- محور ساقه مانند:                      ل- اسپوروفیت:      

 ح- ضمائم برگ مانند:                               ی- بخش ریشه مانند:

سئوال 2: هریک به وسیله چه تقسیمی یا عملی به وجود آمده اند:

الف- تخم:                  ب- تخم زا:                  ج- آنتریدی:        

د- تار:                        و-آرکگن:                  ر- کپسول:           

ز- گامتوفیت نر:            م- گامتوفیت ماده:       ص- اسپور:                

ض- گامت نر یا آنتروزوئید:                             ل- اسپوروفیت:                            

ن- محور ساقه مانند:            ح- ضمائم برگ مانند:                  ی- بخش ریشه مانند:

 چرخه زندگی خزه ها

گامتوفیت و اسپورفیت خزه

اسپروفیت خزه شامل تار و کپسول

 آرکگن همراه با تخم زا در خزه

راس گامتوفیت همراه با آنتریدی

آنتریدی خزه

انیمیشن چرخه زندگی خزه

انیمیشن چرخه زندگی خزه ها2

انیمیشن چرخه زندگی خزه ها3

انیمیشن چرخه زندگی خزه با نوشته های فارسی

انیمیشن چرخه زندگی خزه در مهر وماه

برجستگی های چهارگانه مغز

در تشریح مغز می توانیم این برجستگی ها را به خوبی مشاهده کنیم. اگر در سطح پشتی مغز کمی مخچه را از نیمکره های مخ دور کنیم این برجستگیها به خوبی دیده می شوند.

دو برجستگی بالایی از برجستگی های چهار گانه ( دو برجستگی بزرگتر ) مرکز انعکاسی مربوط به حرکات کره چشم و همچنین تطابق و تغییر قطر مردمک چشم می باشند و دو برجستگی پائینی ( دو برجستگی کوچکتر ) مرکز انعکاسی راه شنوایی هستند .

تذکر: اعمال انعکاسی اعمالی غیر ارادی و سریع ماهیچه ها هستند که در جهت حفظ حیات می باشند. مرکزی بسیاری از انعکاس ها نخاع و بعضی در مراکز عصبی بالاتر هستند.

سطح پشتی مغز

 دور کردن مخچه از مخ و مشاهده برجستگی های چهارگانه بین مخ و مخچه

اجسام مخطط(Striate body ) در تشریح مغز

در تشریح مغز وقتی جسم پینه ای و مثلث مغزی را برش می دهیم و پرده بین دو بطن جانبی را بر می داریم در داخل هر دو بطن جانبی، به سمت جلو مغز برجستگی ها بیضی شکلی را می بینیم که به آن ها اجسام مخطط می گویند. در برش عمودی اجسام مخطط حالت خط خطی آن ها دیده می شود.این اجسام در تنظیم حرکات ارادی غیر دقیق ( بدون ظرافت ) همراه با مراکز حرکتی قشر مخ شرکت می کنند .

اجسام مخطط در تشریح مغز در جلو تالاموس قرار دارد. این اجسام از چندین هسته تشکیل شده است.منظره مخطط این سازمان در مقطع، به‌سبب کشیده شدن نوارهای خاکستری از یک هسته به هسته دیگر از میان ماده سفید به‌وجود می‌آید.

در تصویر بالا اجسام مخطط در دو بطن جانبی دیده می شوند و بر روی محل دقیق آن علامت ستاره زده شده است.این تصویر مربوط به تشریح مغز گاو است.

پینه آل یا صنوبری یا اپی فیز(pineal)

ر تصویر زیر جایگاه غده پینه آل در تشریح مغز گاو مشخص شده است.

مثلث مغزی یا رابط سه گوش(fornix)

 در تشریح مغز وقتی شیار بزرگ بین دو نیمکره را باز می کنیم به دو رابط بین نیمکره های مغز بر می خوریم. اولین رابط را جسم پینه ای می گویند. پس از برش جسم پینه ای به رابط سه گوش یا مثلث مغزی می رسیم.

محل مثلث مغزی در زیر جسم پینه ای در مغز گاو

مثلث مغزی خارج شده از مغز گاو

در تصویر بالا جسم پینه ای و مثلث مغزی در برش عرضی مغز

تفاوت های تقسیم میتوز با میوز

تفاوت های  تقسیم میتوز و میوز

 

1- در تقسیم میتوز تعداد کروموزوم ها ثابت است ولی در میوز نصف می شود. یعنی در میتوز تعداد کروموزوم های سلول های دختری دقیقا مثل سلول مادری است اما در میوز تعداد کروموزوم های سلول های دختری نصف سلول مادری است.

 

2- حاصل یک بار میتوز همیشه دو سلول و یک بارمیوز همیشه چهار سلول است.

 

نکته: تعداد سلول های دختری ایجاد شده در تقسیم میتوز و میوز هیچ ربطی به تعداد کروموزوم ها ندارد.

 

3- در میتوز چهار مرحله تقسیم (پروفاز، متافاز، آنافاز، تلوفاز) یک بار انجام می شود اما در میوز دو بار تکرار می شود یعنی میوزI (پروفازI، متافازI، آنافازI، تلوفازI) و میوز II(پروفازII، متافازII، آنافازII، تلوفازII).

 

4- میوز فقط در اندامهای جنسی(بیضه وتخمدان ) اما میتوز در همه اندامهای در حال رشد انجام می شود.

 

5- تمام تفاوت های مراحل تقسیم میوز ومیتوز در مراحل میوز1 می باشد که باکاهش عددکروموزومی همراه است.
الف- در پروفاز1 برخلاف پروفاز میتوز کروموزوم های همتا از طول به هم متصل شده و تتراد را  تشکیل می دهند.

 

ب- در متافاز1 برخلاف متافاز میتوز آرایش تترادی کروموزوم ها در استوای سلول قرار می گیرد.
ج- در انافاز 1 برخلاف آنافاز میتوز کروموزوم های همتا از هم جدا می شوند.
د- در تلوفاز1 برخلاف تلوفاز میتوز با کاهش عدد کروموزومی دو هسته مضاعف ایجاد می شود.

 

اکنون این سئوالات را جواب بدهید تا بدانید مطالب بالا را فهمیده اید یا نه:

 

یک سلول 50 کروموزومی می خواهد تقسیم شود :

 

الف- چند سانترومر وچند کروماتید در این سلول دیده می شود؟

 

ب- اگر این سلول تقسیم میتوز انجام دهد چند سلول دختری ایجاد می شود و هر کدام چند کروموزوم دارد؟

 

ج- اگر این سلول تقسیم میوز انجام دهد چند سلول دختری ایجاد می شود و هر کدام چند کروموزوم دارد؟

 

د- اگر این سلول 3بار تقسیم میتوز انجام دهد چند سلول ایجاد می شود؟

 

ح- اگر این سلول 897 بار تقسیم میتوز انجام دهد سلول های نسل 897چند کروموزومی هستند ؟چرا؟

نوکلئوتید

واحد سازنده نوکلئیک اسید ها را نوکلئوتید می گویند.هر نوکلئوتید از سه قسمت ساخته شده است:

شکل کلی نوکلئوتید

سئوال: تفاوت نوکلئوتید DNA و RNA چیست؟

1- قند RNA از نوع ریبوز اما قند DNA از نوع دئوکسی ریبوز است.

2- به جای باز آلی تیمین(T) در DNA ، نوکلئوتید RNA باز آلی یوراسیل(U) دارد

نمونه امتحان های دی ماه زیست شناسی

جهت دانلود امتحان های دی ماه  و مشاهده بارم امتحان های دی ماه روی قسمت های زیر کلیک کنید:

امتحان زیست و آزمایشگاه1  (دوم )

امتحان زیست و آزمایشگاه 2(سوم)

زیست چهارم(پیش دانشگاهی)

اصلاح نزدیک بینی و دور بینی

در نزدیک بینی به دلیل بزرگ شدن کره چشم تصویر در جلوی شبکیه تشکیل می شود.برای اصلاح آن با قرار دادن یک عدسی واگرا شعاع های نور را از هم دور می کنیم تا تصویر روی شبکیه بیفتد.(مطابق انیمیشن زیر)

در دوربینی به علت کوچک بودن کره چشم تصویر پشت شبکیه تشکیل می شود جهت اصلاح آن عدسی همگرا جلوی چشم قرار می دهیم تا شعاع های نور به هم نزدیک شوند و تصویر روی شبکیه تشکیل شود (مطابق انیمیشن زیر)

عصب گوش

 عصب گوش از دو بخش ساخته شده 1- عصب شنوایی یا عصب حلزونی که از بخش حلزونی گوش می آید و پیام های عصبی شنوایی را به مغز منتقل می کند.2- عصب تعادلی یا عصب دهلیزی که پیام های مربوط به تعادل را به مغز می برد.

ساختمان گوش

برای فهمیدن چگونگی کار های گوش ابتدا باید ساختمان آن را به خوبی بدانیم. گوش دارای سه بخش بیرونی، میانی و درونی است.

 اما در تصاویر زیر قسمت های گوش و کار آن ها به طور خلاصه آورده شده است:

 

 

گوش بیرونی شامل لاله گوش و مجرای میانی است که کار جمع آوری صدا و انتقال آن به گوش میانی را انجام می دهند.

گوش میانی دارای سه استخوان کوچک است:چکشی، سندانی و رکابی. این سه استخوان ارتعاشات پرده صماخ را می گیرند و به مایعی که گوش درونی را پر می کنند می رسانند.استخوان چکشی به پرده صماخ و استخوان رکابی به روی گوش داخلی و قسمتی به نام دریچه بیضی متصل هستند.

 

 تصویری از استخوان های گوش میانی

عکسی از پرده صماخ و استخوان های گوش میانی

شیپور استاش:

بخشی لوله مانند است که گوش میانی را به حلق وصل می کند تا فشار هوا را در دو طرف پده صماخ یکسان شود.

 

 

در دو عکس بالا چگونگی ارتباط گوش میانی و حلق نشان داد شده است

گوش داخلی:

گوش داخلی درون استخوان گیجگاهی جمجمه قرار دارد. گوش داخلی از سه بخش حلزونی، دهلیزی و مجاری نیمدایره تشکیل شده است.بخش حلزونی گوش مربوط به شنوایی می باشد.

 

بخش های گوش درونی

در صورتی که به شکل فرضی بخش حلزونی گوش را باز کنیم قسمت های بالا در آن ها دیده می شود:

سه مجرا در حلزون گوش دیده می شود در برش عرضی حلزون گوش در بالا مجرای دهلیزی ، در بخش وسط مجرای میانی و در قسمت پایین مجرای صماخی واقع شده اند. دو مجرای صماخی و دهلیزی در قسمت انتهای حلزون با هم ارتباط دارند و به وسیله مایع پری لنف پر شده اند در صورتی که مجرای میانی مجزاست و به وسیله آندولنف پر شده است. بین مجرای میانی و مجرای دهلیزی  غشاء نازکی وجود دارد و بین مجرای میانی  و مجرای صماخی هم غشاء پایه قرار دادند. بر روی غشاء پایه اندام به نام اندام کورتی قرار دارد که گیرنده ها  شنوایی در آن قرار گرفته اند. 

 

برش عرضی بخش حلزون گوش

بطن های مغز(brain ventricles)

در تشریح مغز به چهار حفره برمی خوریم که دو تای آن ها در سمت راست و چپ  مخ هستند به نام بطن های جانبی یا 1و2 . بطن سوم مغز در اطراف تالاموس قرار دارد و بطن چهارم که بین پل مغزی و مخچه قرار دارد. درون بطن های مغز مایع مغزی- نخاعی جریان دارد.این مایع توسط بخش های درون خود همین بطن ها تولید می شود.

موقعیت بطن های مغز با رنگ آبی نشان داده شده است

اما بطن های مغز به وسیله یک سری مجرا به هم مرتبط هستند. مجرای مونرو بطن های جانبی را به بطن سوم وصل می کند و مجرای سیلویوس بطن سوم را به بطن چهارم متصل می کند و در نهایت بطن چهارم به مجرای وسط نخاع به نام اپاندیم متصل می شود.

رنگ آبی بطن های جانبی (1و2)، آب-سبز مجرای مونرو ، رنگ زرد بطن سوم، قرمز مجرای سیلویوس، بنفش بطن چارم، سبز اتصال بطن چهارم به مجرای مرکزی نخاع(اپاندیم)

انیمیشن های شنوایی

ساختمان و عملکرد گوش

تاثیر امواج بر بخش حلزونی گوش داخلی

تشریح گوش انسان

نقش گوش در تعادل

چطور می شنویم

آناتومی گوش

ساختمان گوش

گوش و ارتباط آن با مغز

سانتریول(centrioles)

از کلمه لاتینی به معنای مرکز گرفته شده است.در هر سلول جانوری دو سانتریول وجود دارد که به صورت Tشکل قرار گرفته اند.هر سانتریول به شکل یک استوانه است. این دو قسمت استوانه مانند با زاویه 90 درجه نسبت به هم قرار گرفته اند. هر استوانه از 9 دسته  سه تایی از میکروتوبول ها یا ریزلوله ها ساخته شده است( هر سانتریول از 27 عدد و برای جفت T شکل از 54 عدد میکروتوبول ساخته شده اند).سانتریول در سلول های جانوری وجود دارد. در بین گیاهان فقط خزه ها و سرخس ها سانتریول دارند و بقیه گیاهان سانتریول ندارند.بیشتر قارچ ها هم سانتریول ندارند. سانتریول در هنگام تقسیم سلولی دو برابر شده و در تشکیل دوک تقسیم نقش دارد.

 9 دسته 3تایی میکروتوبول ها در برش عرضی سانتریول دیده می شود.

دو سانتریول در کنار هم یکی از عرض و دیگری از طول دیده می شوند.





تصویر ترسیم شده از یک جفت سانتریول





تصویر سانتریول در دو سر دوک تقسیم

نمودار مفهومی فصل حواس

برای مشاهده نمودار های مفهومی فصل حواس کتاب زیست و آزمایشگاه 2 سال سوم تجربی بر روی ادامه مطلب زیر کلیک نمایید:

دانلود سئوالات نهایی فصل حواس

سپتوم یا پرده شفاف(septum pellucidum)

دو رابط جسم پینه ای و مثلث مغزی به سمت تالاموس با هم یکی می شوند اما به سمت جلو که می رویم از هم فاصله می گیرند و بین آنها پرده ای شفاف به نام سپتوم به صورت عمودی کشیده شده که دو بطن جانبی 1و2  مغز را از هم جدا می کند.

سپتوم در برش طولی مغز گوسفند

سپتوم در برش عرضی مغز گوسفند بین دو بطن جانبی

خلاصه فصل 2- دستگاه عصبی